Το Περιμένοντας τον Godot του Samuel Beckett. Η στατικότητα, ο Μεσίας και η ανθρώπινη βούληση.

Το έργο εκθέτει μία ιστορία που στερείται ολοκληρωμένης γραμμικής πλοκής με κατάληξη σε συγκεκριμένη και αποκρυσταλλωμένη αφηγηματική έκβαση. Ο συγγραφέας περιγράφει μία στατική, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από την ατέρμονη επανάληψη. Έτσι, τα συμβάντα δε συνδέονται μεταξύ τους ακολουθώντας μία διαδοχική αλληλουχία ή αιτιώδη σχέση. Οι έννοιες του χώρου και του χρόνου παρουσιάζονται με συμβατικό τρόπο, ενώ δεν είναι σαφώς προσδιορισμένες, καθώς από το δράμα εκλείπουν αναφορές στο ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο.
Η σκηνική δράση τοποθετείται σε έναν εξοχικό δρόμο με μοναδικό πρόσθετο στοιχείο στη μινιμαλιστική προσέγγιση ένα δέντρο, το οποίο αποδεικνύεται και ο προορισμός της εσωτερικής διαδρομής των ηρώων. Κατά συνέπεια ο δρόμος λειτουργεί σαν ένα φαντασιακό κελί που περιχαρακώνει τον χώρο δράσης των πρωταγωνιστών, καθώς όλοι σε αυτόν καταλήγουν ανεξαρτήτως των δραστηριοτήτων τους. Η στασιμότητα του βίου των ηρώων και η παράταση της αναμονής της έλευσης του Godot, η οποία διαρκώς αναβάλλεται, δημιουργεί την εντύπωση κατάργησης του χρόνου. Παρά την αδράνεια των πρωταγωνιστών, ο χρόνος δεν καταλύεται, το πέρασμα του είναι αναπόφευκτο και συνεπάγεται την υποταγή των ηρώων στις παραμορφωτικές του ιδιότητες.
Οι δύο ήρωες τίθενται σε καθεστώς συνεχούς επίβλεψης από τον πανταχού παρόντα Godot,ενώ η αναμονή διαιωνίζεται από τους ίδιους και όπως προκύπτει δεν επιβάλλεται από κάποιον εξωτερικό παράγοντα. Προφανώς οι ήρωες με την παρατεταμένη αναμονή δεν προσβλέπουν στην οικοδόμηση μίας νέας ζωής, αλλά επιτρέπουν στο παρελθόν να διεισδύσει στο παρόν.
Κεντρικοί χαρακτήρες είναι οι Vladimir και έχουν καταβολές από τα κωμικά ζεύγη του Music Hall, με κύριο χαρακτηριστικό την επαναληπτικότητα που διακρίνει τη γοργή ανταλλαγή διαλόγου αλλά και το πρωτόγονο σωματικό χιούμορ. Τα κοστούμια τους παραπέμπουν στο θέατρο του burlesque χαρακτήρα Little Tramp , που απεικονίζεται από τον Charlie Chaplin. (καπέλα , μπότες)Οι ήρωες και στις δύο πράξεις κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας οι οποίες για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά αποτυγχάνουν. Ο Vladimir αποκαλεί τον Estragon Ντίντι και εκείνος με τη σειρά του Γκόγκο, όμως το παράδοξο είναι ότι το αγόρι-αγγελιαφόρος του Godot φωνάζει τον Vladimir «κύριο Αλμπέρ», ενώ ο Estragon όταν τον ρωτάνε το όνομά του απαντά «Κάτουλλος».Είναι εμφανές ότι οι δύο χαρακτήρες συνιστούν αντιθετικές και συγχρόνως συμπληρωματικές προσωπικότητες.
Ο Πότζο και ο Λάκυ αντιπροσωπεύουν μία διαφορετική διάσταση του δεσμού αλληλεξάρτησης που εκφράζεται με τη σχέση αφέντη-δούλου. Ο εγωκεντρισμός που διέπει τους δύο ήρωες και η απορρόφησή τους από τον σαδομαζοχιστικό χαρακτήρα της σχέσης τους, τους καθιστά υποδεέστερες υποστάσεις από τους άλλο ζεύγος, που πιστεύει στην ύπαρξη μίας ανώτερης οντότητας, χωρίς να τους απασχολούν ζητήματα υλισμού, όπως η απόκτηση πλούτου και η ιδιοκτησία. Αν και έχουν γίνει άπειρες μελέτες για την πηγή έμπνευσης του Περιμένοντας τον Godot και στην εξακρίβωση της ταυτότητας του Godot θα προσπαθήσουμε να κάνουμε αναφορές στις επικρατέστερες εκδοχές:

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
-Ο τίτλος θα μπορούσε να λειτουργεί παραπεμπτικά στο βιβλίο της Simone Weil, Attente de Dieu.
-Στο μυθιστόρημα Le faiseur του Honoré de Balzac αναφέρεται συνεχώς ένας ήρωας, με το όνομα Godeau, που αν και διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής, απουσιάζει σωματικά πλήρως από το έργο, ενώ η άφιξή του αναγγέλεται προς το τέλος. Πρώτος ο Eric Bentley εντόπισε τους εμφανείς παραλληλισμούς θεωρώντας ότι το όνομα Godot συνιστά απόκρυφο φιλολογικό υπαινιγμό.
ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ GODOT
ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
-Στην εισαγωγή της ραδιοφωνικής εκτέλεσης του En Attendant Godot ο Beckett αναφέρει: «Δεν ξέρω καν ποιος είναι ο Godot και πάνω από όλα δε γνωρίζω αν υπάρχει. Δεν ξέρω αν πράγματι πιστεύουν σε αυτόν, αυτοί οι δύο που τον αναμένουν. Οι άλλοι δύο που εμφανίζονται στο τέλος κάθε πράξης, απλά χρησιμοποιούνται για να σπάσουν τη μονοτονία. Όσα ήξερα τα έδειξα. Δεν είναι πολλά, αλλά για μένα αρκετά, καθώς θα ήμουν ικανοποιημένος με λιγότερα». Με παρόμοιου τύπου απαντήσεις, αποθάρρυνε ερωτήσεις αναφορικά με την ερμηνεία του περιεχομένου της συγγραφικής του δημιουργίας.
ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Ο Godot αντιπροσωπεύει μία υπερφυσική οντότητα, η έλευση της οποίας αναμένεται να επιφέρει καίρια μεταβολή στο στατικό βίο των Βλαντιμίρ και Εστραγκόν. Ο χαρακτήρας της ex absentia θεϊκής αυτής δύναμης, δεν είναι αυθύπαρκτος και απόλυτος, καθώς ο αναγνώστης/θεατής δεν έρχεται σε επαφή με μία ορατή θεία παρουσία, αλλά γίνεται έμμεσος κοινωνός της αμφίβολης ύπαρξής της, μέσω των αναφορών των πρωταγωνιστών στην επικείμενη άφιξή της, που αποτελεί το αντικείμενο της διαρκούς αναμονής τους. Η εμφάνιση αυτού του τύπου «μεσσία» δημιουργεί ερωτηματικά αναφορικά με τις επιπτώσεις στον εσωτερικό κόσμο, στη συνείδηση και σε τελική ανάλυση στη βιολογική πορεία των δύο ηρώων. Σε ποια επίπεδα έγκειται η αλλαγή που θα προκαλέσει ο «από μηχανής αυτός θεός»; Πρόκειται να σταματήσει την αέναη ροή του χρόνου, θα τους λυτρώσει από την παροδικότητα και τη φθαρτότητα που επιβάλλει η θνητή ανθρώπινη φύση, εξυψώνοντάς τους από την παθητική κατάσταση του μη όντος σε ένα ανώτερο πνευματικό και ηθικό επίπεδο που προϋποθέτει άφεση των αμαρτιών του προγενέστερου βίου τους; Θα τους ενσωματώσει στο νέο βασίλειο που θα εγκαθιδρύσει, προσδίδοντας νόημα στην κενή ζωή τους; Προς επίρρωση της χριστιανοκεντρικής ερμηνείας, οι υποστηρικτές της θα μπορούσαν να επικαλεστούν τις αναφορές του Βλαντιμίρ στις ευαγγελικές περικοπές, όπου περιγράφεται η τύχη των δύο ληστών που παράλληλα με τον Ιησού τιμωρήθηκαν με τον σταυρικό θάνατο. Το αίτημα της σωτηρίας και η τυχαία επιλογή απονομής χάριτος διατυπώνεται από τον Βλαντιμίρ ήδη από τις πρώτες κιόλας στιγμές του έργου: «Από τους δύο ληστές σώθηκε ο ένας… Δίκαιη αναλογία..». Στη συνέχεια όμως αμφισβητεί την εγκυρότητα των ευαγγελιστών διότι ο ένας μόνο παρουσιάζει την ιστορία από διαφορετικό πρίσμα, ενώ οι άλλοι δύο αγνοούν το συμβάν.
Άλλα σημεία που παραπέμπουν σε βιβλικές εικόνες:
Το δέντρο της σκηνικής δράσης: Ενδεχομένως συμβολίζει το Δέντρο της Γνώσης και της Ζωής που εξοβέλισε τον άνθρωπο από την παραδείσια κατάσταση αποστερώντας του την αθανασία. Στο έργο είναι μια καθημερινή πηγή διαλογισμού για τους ήρωες που προτάσσει ως πιθανή διέξοδο την αυτοκτονία διά του απαγχονισμού. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, εκείνη της αποβολής των δύο ηρώων από την Εδέμ, το Δέντρο αντιπροσωπεύει μία μόνιμη υπενθύμιση της καταδίκης τους, παραπέμποντας στο Σταυρό του Χριστού, που όμως εδώ παρουσιάζεται σαν κενός σταυρός υποδηλώνοντας την απουσία του Θεού και κατ’ επέκταση τη ματαιότητα της αναμονής.
Αγόρι –αγγελιαφόρος: Η εικόνα του αγοριού που με τον αδερφό του διαβιούν στη σιταποθήκη και φροντίζουν ο μεν τα κατσίκια, ο δε τα πρόβατα και που τυγχάνουν άνισης μεταχείρισης, μπορεί να παραλληλιστεί με τη βιβλική διήγηση του μύθου του Κάιν και του Άβελ. Η εκδήλωση της εύνοιας του Godot στο αγόρι που κρατά τα κατσίκια παραμένει ανεξήγητη και αντίκειται με τις πράξεις του Υιού του Θεού κατά την Ημέρα της Κρίσεως: «Και στήσει τα μέν πρόβατα εκ δεξιών αυτού , τα δε τα ερίφια εξ ευωνύμων». Ως εκ τούτου, η έλευση του Godot θα σηματοδοτήσει , όχι μόνο την κάθαρση και τη σωτηρία αλλά και την καταδίκη, την αιώνια τιμωρία , η οποία όμως ενδέχεται να επιβληθεί με υποκειμενικής φύσεως κριτήρια.

ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟΥ ΝΙΤΣΕ
Ο Godot: Μια υπαρκτή υλική μορφή, παγιωμένη στη συνείδηση των ηρώων ως επίγεια θεϊκή οντότητα, λόγω της ανώτερης θέσης στην κοινωνική ιεραρχία και της οικονομικής ευμάρειας που επιτρέπουν την καταξίωση και την άσκηση εξουσίας στην τοπική κοινότητα. Σε αυτή την άποψη θα μπορούσε να συνηγορήσει η αρχική ταύτιση του Πότζο με τον Godot από τον Βλαντιμίρ. Το ζεύγος ευελπιστεί ότι το είδος αυτό του νιτσεϊκού Υπερανθρώπου που δημιουργήσει νέα δεδομένα στο βίο του βγάζοντάς τους από την περιθωριοποίηση και την ανυπαρξία. Ο John Fletcher και ο Vivian Mercier θεωρούν με αφορμή τη φράση «οι δύο χαρακτήρες είναι στο έδαφός μου» ότι πράγματι ο Πόντζο είναι ο Godot και αδυνατεί να αναγνωρίσει αυτούς που πρόκειται να συναντήσει. Συμπερασματικά, ανεξαρτήτως της φύσης του Godot, ο αναγνώστης/θεατής πρέπει να συγκρατήσει ότι η δύναμη διαφυγής από μια στατική πραγματικότητα, από μια βαλτωμένη ζωή, έγκειται στη δική του βούληση και όχι σε δανεικά δεκανίκια ή σε φιγούρες που περνούν σαν μεσίες από τη ζωή του. Τα υλικά για την προσωπική μας εξέλιξη ενυπάρχουν στο νοητικό μας πεδίο και μόνο με την κατάλληλη αξιοποίησή τους θα οδηγηθούμε στη βέλτιστη εκδοχή του εαυτού μας.
Χριστιάνα Οικονόμου. Απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης(ΕΚΠΑ), Mphil in Theatrical Studies.