Πραξιτέλης
Η εποχή της ακμής του Πραξιτέλη σημειώνεται στο β’ και γ’ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., οπότε αναδεικνύεται σε επικεφαλής του νέου αττικού κλασσικισμού με γλυπτικές δημιουργίες από ορείχαλκο και μάρμαρο. Αν και γιος του γλύπτη Κηφισόδοτου, μαθητή του Πολύκλειτου, η τεχνική του δε συμπορεύεται ιδιαίτερα με τις τεχνοτροπικές επιλογές του πατέρα του.
Χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας του είναι η δημιουργία ευλύγιστων, νεανικών μορφών με τη χαρακτηριστική σιγμοειδή κάμψη του σώματος, που σε μερικές μορφές είναι τόσο έντονη, ώστε καθίσταται αδύνατη η αυτόνομη στήριξή τους, με αποτέλεσμα το στήριγμα στην πραξιτελική τέχνη να γίνεται αναπόσπαστο τμήμα. Το κεφάλι είναι μικρό με λεπτά χαρακτηριστικά και η σάρκα, τόσο στις ανδρικές όσο και στις γυναικείες μορφές, είναι λεία, ενώ οι μορφές του ανεξαρτήτως φύλου αναδίδουν θηλυκότητα και αισθησιασμό. Η προτίμησή του για την εφηβεία και το γυναικείο κάλλος τον οδήγησε μια απαράμιλλη επιδεξιότητα που εκφράστηκε με τον κυματισμό της γραμμής και τη μετάβαση από τη σκιά στο φως. Η εκλέπτυνση της τέχνης του τον οδήγησε στην απομάκρυνση από την τεχνητή πτυχολογία του 5 ου αι. π. Χ. καθώς και από τις ρεαλιστικές αναζητήσεις των αδριαντοποιών της σχολής του Άργους. Ο Πραξιτέλης τόνιζε τη μία κύρια καλλιτεχνική όψη στις φιγούρες του και μάλλον δεν τον απασχολούσε ιδιαίτερα η κατάκτηση της τρίτης διάστασης και του βάθους, στοιχείο που ενσωμάτωσε από την τεχνοτροπία του πατέρα του, γλύπτη, Κηφισόδοτου. Ας εξετάσουμε δύο αντιπροσωπευτικά έργα του:
Ο Σάτυρος Κεραστής (360π.Χ.) Η επιτυχία του έργου κατά τον 4ου αι. π.Χ. μαρτυρείται από μια αναπαραγωγή του εν είδει ερωτιδέα στη βάση της λαβής ενός αγγείου. Η ισορροπία και η ανάλαφρη μυολογία παραπέμπουν στον Πολύκλειτο , όμως η λοξή χειρονομία των χεριών δημιουργεί μια κυματοειδή κίνηση την οποία ο Απόλλων Σαυροκτόνος θα οδηγήσει στην απογείωση της ευλυγισίας. Ο καινοτόμος αυτός ρυθμός συνδυάζεται με μια νεωτερική πλαστική εκτέλεση η οποία διαπιστώνεται στο Σάτυρο και πιο πολύ στον Απόλλωνα. Στον κορμό ενός δέντρου ανεβαίνει μια σαύρα που απειλείται από το θεό. Η παρέμβαση των στοιχείων της φύσης είναι γνώρισμα των καιρών, η επιρροή της ζωγραφικής είναι έκδηλη ενώ οι όγκοι χωρίς να ισορροπούν συνδέονται μεταξύ τους.
Κνιδία Αφροδίτη (350π.Χ.) Η Θεά απεικονίζεται γυμνή σε μετωπική στάση και εγγράφεται στο ιδεώδες του ανδρικού κανόνα, όχι μόνο λόγω των υπολογισμένων μετρήσεων της σύνθεσης, αλλά και εν μέρει των αναλογιών του σώματός της που παραπέμπουν περισσότερο σε ανδρικές παρά σε γυναικείες, όπως προκύπτει από τη σύγκρισή τους με την Αφροδίτη του Καπιτωλίου του Σκόπα. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας μορφής που αποπνέει ευγένεια και μεγαλοπρέπεια, προσεγγίζοντας σχεδόν το θρησκευτικό στοχασμό. Η θηλυκότητα και η έλξη που απέπνεε το γλυπτό οφείλονται στην τροποποίηση του ρυθμού. Τα γόνατα πλησιάζουν το ένα το άλλο , το κεφάλι που ακολουθεί την κίνηση του αριστερού χεριού, το χέρι που ακουμπά πάνω στο ύφασμα του καλύπτει το αγγείο, αναγγέλοντας το τελετουργικό λουτρό.
