Η Αγία Τριάδα (1425/6)
Masaccio
Νωπογραφία,667επί 317εκ.
Φλωρεντία, Santa Maria Novella
Δωρεά της οικογένειας Lenzi
Στο έργο για πρώτη φορά ο τρισδιάστατος χώρος προβάλλεται σε ένα δισδιάστατο επίπεδο, με τη βοήθεια της γραμμικής προοπτικής , την οποία είχε πρόσφατα ανακαλύψει ο Filippo Brunelleschi. Στο βάθος της σύνθεσης παρουσιάζεται ο Εσταυρωμένος Χριστός, ο Θεός Πατέρας διαφαίνεται πίσω από το σταυρό του μαρτυρίου και ανάμεσά τους εν είδει περιστεράς ο Παράκλητος , το Άγιο Πνεύμα που στην Καθολική πίστη εκπορεύεται και από τον υιό (filioque). Εκατέρωθεν του Σταυρού απεικονίζονται η Θεοτόκος και ο Απόστολος Ιωάννης, ενώ το υποσύνολο του πρώτου επιπέδου, πλαισιώνουν εξωτερικά οι μορφές των δωρητών. Η επίδραση της γλυπτικής τέχνης είναι έκδηλη στη διαμόρφωση των μορφών, των οποίων η υπερτονισμένη ογκηρότητα , την οποία ενισχύσει ακόμη περισσότερο η έντονη πτυχολογία των ενδυμάτων , αλλά και η ανατομική απόδοση του Ιησού, παραπέμπουν σε αγαλμάτινες φιγούρες του Brunelleschi και του Donatello. Ενδιαφέρουσα είναι η ενσωμάτωση αρχιτεκτονικών στοιχείων της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας, που χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή ευθείας και καμπύλης γραμμής (για παράδειγμα ιωνικού ρυθμού κίονες στηρίζουν επάλληλα τόξα ) , στοιχείο που αναδεικνύει την αναψηλάφηση της κλασικής αρχαιότητας και την προσπάθεια σύζευξης του παγανιστικού στοιχείου με τον Χριστιανισμό. Στο κάτω μέρος της σύνθεσης δεσπόζει μία σαρκοφάγος μέσα στην οποία φαίνεται ένας ανθρώπινος σκελετός. Η εικαστική αυτή επιλογή έχει διττή σημασία: αφενός αποτελεί ένα memento mori, μία υπενθύμιση της εφημερότητας και της θνητότητας του ανθρώπου και αφετέρου συμβολίζει τον Άδη, συνώνυμο του θανάτου της ψυχής , τον οποίο όμως νίκησε με το μαρτυρικό σταυρικό θάνατο ο Ιησούς. Αν αναλογιστούμε ότι η σαρκοφάγος τοποθετείται στο κατώτατο τμήμα της σύνθεσης, στο ενδιάμεσο η Θεοτόκος, η οποία παρουσιάζει στο θεατή τον Υιό της και Υιό του Θεού και πιο ψηλά ο Δημιουργός που ανυψώνει το τον Εσταυρωμένο Ιησού, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η Παρθένος Μαρία υποδεικνύει με αυτή τη χειρονομία της ότι μοναδικός δρόμος προς την αθανασία είναι το σωματικό πάθος. Συνολικά η σύνθεση χαρακτηρίζεται για την ισορροπημένη και συμμετρική διάταξη των μορφών , μία από τις επιδιώξεις των καλλτεχνών της αναγεννησιακής περιόδου.
